Eerst de Sint en dan pas de Kerstman

In onze decembereditie van vorig jaar beschreven we de oorsprong en geschiedenis van Sinterklaas en gaven we al aan dat de Kerstman wereldwijd toch echt later zijn entree maakte.

Portrait of Tammy Strobel
My Reading Room
In onze decembereditie van vorig jaar beschreven we de oorsprong en geschiedenis van Sinterklaas en gaven we al aan dat de Kerstman wereldwijd toch echt later zijn entree maakte. Op speciaal verzoek gaan we nu terug naar de oorsprong van Zwarte Piet, tegenwoordig om conflicten te vermijden liever bekend onder de naam Piet

Die verscheen in zijn huidige, maar toch heus zwarte versie, voor het eerst in 1850 in het prentenboek ‘Sint Nicolaas en zijn knecht’ van de Nederlandse leraar, schrijver en illustrator Jan Schenkman. Gewoon een hulpje van de goedheiligman in kleurige kleding.

In de derde editie van het boek droeg de donkere dienaar ineens een pakje dat vergelijkbaar was met de kleding van de 16e-eeuwse Moorse pages met pofbroek en baret. Moorse pages waren de Noord-Afrikaanse bedienden van de Spaanse adel.

Prinses Marianne
Verondersteld wordt ook wel dat prinses Marianne van Oranje-Nassau als inspiratiebron voor Schenkman diende. Zij kocht in 1850 op de slavenmarkt in Egypte voor 150 gulden namelijk een Nubische jongen met wie ze per stoomboot naar Nederland reisde. Een derde optie is dat de tekeningen van Schenkman zijn geïnspireerd op schilderijen uit de 16e eeuw waarop als statussymbool vaak een Moortje als bediende staat afgebeeld. Kortom, dat betekende een upgrading voor de importantie van de Sint.

Na 1890 kreeg Zwarte Piet een andere rol, de man die met een roede strafte en dreigde met meenemen in de zak. Zo ontstond het beeld van Sint en Piet als ‘the good and the bad cop’. Was er in 1924 nog steeds maar een Zwarte Piet in beeld, na 1950 werden het er steeds meer. Kenden we een tijdlang voornamelijk de Hoofdpiet, de Wegwijspiet, de Luisterpiet en de Dichtpiet, tegenwoordig onderscheiden we de Pieten meer op kleur tot aan regenboogpieten toe.


My Reading Room
De hulpjes van de Kerstman
De hulpjes van de Kerstman worden elfen genoemd en werken voor hem op de Noordpool. Daar wordt het speelgoed gemaakt en verpakt, zo luidt het verhaal. De Finse kerstelf heet Joulutonttu, ook wordt er vaak een link gelegd met kabouters zoals de Scandinavische Nisse of Tomte. Scout Elves voeren speciale taken uit, een parallel met de verschillende soorten Pieten. Zoals bekend verplaatst de Kerstman zich niet per stoomboot maar per slee getrokken door rendieren. Bij voorkeur negen, al zien we die hier in Nederland zeker niet. Hun namen luiden Dasher,Dancer, Prancer, Vixen, Comet, Cupid, Donner, Blitzen en uiteraard Rudolph aan wie zelfs een kerstlied is gewijd! Maar terug naar de elfen met grote puntige oren en puntige hoeden, bij voorkeur gekleed in groen- of roodgekleurde pakjes, in principe mythologische wezens die op mensen lijken. Vaak klein maar soms groot als in ‘Lord of the Rings’. Er wordt verondersteld dat de Kerstman, soms wel en niet getrouwd met Mrs. Claus, zich laat bedienen door zo’n 110.000 elfe.

HoHoHo

De lach die de Kerstman uitstoot wordt veroorzaakt door zijn dikke buik. De bedenker van deze kreet is Haddon Sundblom, een Amerikaan met Fins en Zweeds bloed. Deze freelance reclametekenaar beleefde in 1931 zijn grote doorbraak door een opdracht voor Coca-Cola waarvan Santa Claus in rood pak het beeldmerk werd. Opmerkelijk is dat Santa in de Victoriaanse periode steevast een groen pak droeg. Als woonplaats van de Kerstman wordt ook vaak het net boven de poolcirkel gelegen Rovaniemi in Finland genoemd waar een heel kerstdorp is gebouwd dat het hele jaar door bezocht kan worden. Genoeg over de hulpjes van Sint en de Kerstman, want in de huidige tijd is personeel schaars en moeten zaken vaak sluiten bij gebrek aan personeel. Komende weken worden overal alle zeilen bijgezet om klanten en gasten te ontvangen en we weten nu zeker dat Sint in alle opzichten altijd voor de Kerstman komt!

Klaas Schipper

My Reading Room
More: worden